१५ असार : राष्ट्रिय धान दिवस, खेतको उत्सव र दही चिउरा खाने दिन,

नेपालभर आज १५ असार, राष्ट्रिय धान दिवस हर्षोल्लासका साथ मनाइँदैछ। खेतबारीमा हिलो खेल्दै, असारे भाका गुँजाउँदै किसानहरू रोपाइँमा व्यस्त छन् भने सहरका मानिसहरू समेत दही चिउरा खाई यो दिनको विशेषता सम्झिरहेका छन्।

२०७२ सालदेखि औपचारिक रूपमा मनाउन थालिएको राष्ट्रिय धान दिवसले अहिले कृषिको महत्त्व, किसानको श्रम, र संस्कृतिको सम्मान दर्शाउने माध्यमको रूपमा स्थापित भइसकेको छ।

खेतमा काम, दही चिउराको स्वाद

कृषिप्रधान देश नेपालमा किसानको वर्ष दिनको प्रमुख काम असार साउनमा हुने रोपाइँ हो। खेतमा झमझम पानी, छुपु छुपु हिलो र लोकभाकामा गुञ्जिने गीतबीच युवायुवती रोपाइँको रमाइलोमा रमाउँछन्।
"छुपु र छुपु हिलोमा धान रोपेर छोडौँला, बनाई कुलो लगाई पानी आएर गोडौँला..."
जस्ता असारे भाकाले खेतलाई गीतमय बनाउँछन्।

रोपाइँपछि खाइने दही चिउरा किसानका लागि मात्र होइन, सम्पूर्ण नेपालीका लागि शक्ति, स्वास्थ्य र संस्कृति बोकेको खाद्यसंस्कार हो। यसलाई 'शुभ' मानिन्छ— काममा जाँदा, यात्रा गर्दा, वा विशेष दिनको सुरुवातमा। दही चिउराले शरीरमा शीतलता ल्याउने, पाचन शक्ति बढाउने र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता विकास गर्ने गुण रहेको आयुर्वेदमा उल्लेख छ।

दहीको प्रयोग नेपाली समाजमा सगुनको रूपमा पनि हुन्छ। विवाह, व्रतबन्ध, विदेश प्रस्थान, नयाँ कामको सुरुवातलगायत शुभ दिनहरूमा निधारमा दही अक्षता र रातो टीका लगाउने चलन जिवन्त छ।

ऐतिहासिक रुपमा पनि दहीको महत्त्व उल्लेख गरिएको पाइन्छ। गोरखनाथले पृथ्वीनारायण शाहलाई दही खुवाएर 'पराक्रमी बन्ने' भविष्यवाणी गरेको किंवदन्ती अझै पनि चर्चामा छ।

यसवर्ष असारको मध्यसम्म पनि धेरै ठाउँमा पर्याप्त वर्षा नभएको किसानहरूको गुनासो छ। यसैबीच, कतिपय ठाउँमा रासायनिक मलको अभाव भएको भन्दै किसानले चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। यद्यपि, कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय ले भने मलको पर्याप्त मौज्दात रहेको दाबी गरेको छ।

१५ असार केवल खेतमा धान रोप्ने दिन मात्र होइन, यो नेपाली पहिचान, संस्कृति र सहकार्यको पर्व हो। हिलोमा पस्ने, गीत गाउँने, दही चिउरा खाने परम्पराले हामीलाई हाम्रो माटो, मेहनत र मौलिकतालाई सम्झाउने गर्छ।

धान दिवसले केवल किसानको श्रमको कदर मात्र होइन, कृषिमा आत्मनिर्भरता र स्वाभिमानको संदेश पनि दिन्छ।